Charakterystyka snu

Sen stanowi 1/3 życia dorosłego człowieka. Można zdefiniować go jako stan spoczynku fizycznego oraz nawracającą utratę świadomości i kontaktu z otoczeniem. Sen to jedno z podstawowych zachowań człowieka. Od śpiączki odróżnia go to, że pod wpływem dostatecznie silnych bodźców następuje szybki powrót do stanu czuwania. Sen występuje spontanicznie i okresowo. Typowe jest homeostatyczne wyrównywanie ewentualnego niedoboru snu pod postacią jego wydłużenia i pogłębienia.

Jaką rolę pełni sen?

Prawidłowy sen, którego efektem jest regeneracja naszego organizmu jest niezwykle ważny, by efektywnie funkcjonować za dnia. Sen odpowiedzialny jest za regenerację naszego organizmu zarówno w aspekcie fizycznym, jak i psychicznym. Stwarza możliwość optymalnego wykorzystania funkcji poznawczych w następnym dniu. Gdy wyśpimy się, lepiej funkcjonuje nasza uwaga, pamięć czy procesy wykonawcze dnia kolejnego. Podczas snu zachodzi proces regeneracji i naprawy komórek nerwowych, następuje również konsolidacja śladów pamięciowych.

Zaburzenia snu

W Międzynarodowej Klasyfikacji Chorób i Problemów i Zdrowotnych ICD-10 zaburzenia snu dzieli się na nieorganiczne i organiczne, czyli niezwiązane lub związane z chorobami układu nerwowego lub somatycznymi.

Bezsenność – definicje i przyczyny

Bezsenność – (insomnia, in – zaprzeczenie, somnus – sen) znaczy dosłownie „brak snu”. Jest to subiektywne poczucie pacjenta, że jakość lub ilość snu jest nieodpowiednia. Z praktycznego punktu widzenia przydatny jest podział bezsenności ze względu na czas trwania objawów.
Bezsenność przygodna (o czasie trwania do kilku dni) i bezsenność krótkotrwała (o czasie trwania do 4 tygodni) są najczęściej powodowane reakcją na stres (np. problemy zawodowe, szkolne, rodzinne) lub zmianą trybu życia (np. przeprowadzka, podróż ze zmianą stref czasu). Bezsenność krótkotrwałą mogą wywołać również choroby somatyczne, na przykład infekcje, choroby przebiegające z bólem.
Bezsenność przewlekła, czyli trwająca powyżej miesiąca, najczęściej jest związana z zaburzeniami psychicznymi (szczególne depresją i zaburzeniami lękowymi), przewlekłymi chorobami somatycznymi (np. zaburzeniami hormonalnymi, przewlekłymi stanami zapalnymi np. reumatoidalnymi, przewlekłymi zespołami bólowymi, chorobami neurologicznymi i narządu ruchu, które uniemożliwiają aktywność fizyczną w ciągu dnia) oraz uzależnieniami na przykład od alkoholu.

Epidemiologia bezsenności

Bezsenność jest trzecią co do częstości skargą zgłaszaną lekarzowi rodzinnemu. Szacuje się, że rozpowszechnienie bezsenności w populacji wynosi ok. 20-30%. Problem ten częściej występuje u kobiet, trudności ze snem narastają z wiekiem, a ryzyko bezsenności jest większe u osób rozwiedzionych, owdowiałych, w separacji, o niskim statusie socjoekonomicznym, pracujących zmianowo.

Trójczynnikowy model bezsenności


W momencie, gdy dojdzie do współwystępowania dwóch elementów: wrażliwego biologicznie układu regulującego sen i czuwanie (tzw. czynniki predysponujące do powstania bezsenności) oraz czynnika wywołującego bezsenność – dochodzi do powstania bezsenności. Jeżeli pacjent w wyniku pojawienia się bezsenności nie zmieni swojego trybu życia ani nie skoncentruje się na jakości swojego snu, bezsenność zacznie ustępować tak szybko, jak minie czynnik ją wywołujący. Jak wskazują wyniki badań, większość pacjentów z bezsennością przewlekłą, niezależnie od jej przyczyny, zmienia tryb życia oraz zaczyna myśleć o śnie w sposób przyczyniający się do utrwalenia bezsenności.

Program terapeutyczny CBT bezsenności obejmuje:

– leczenie behawioralne bezsenności (zasady planowania czasu snu, aktywności w ciągu dnia, wzmacniania rytmu snu poprzez takie techniki jak: higiena snu, technika kontroli bodźców czy praca z dzienniczkiem snu)
– edukacja na temat snu, omówienie błędnych przekonań związanych ze snem
– restrukturyzacja poznawcza, której celem jest wyeliminowanie problemu zamartwiania się
– nauka technik relaksacyjnych, poprawa umiejętności „wyciszania się” przed snem
Choć farmakoterapia może być pomocna w przypadku bezsenności krótkotrwałej, nie jest jednak najlepszym rozwiązaniem gdy mamy do czynienia z przewlekłą bezsennością. Najczęstszą przyczyną utrzymywania się długotrwałej bezsenności są niewłaściwe nawyki (zarówno behawioralne, jak i poznawcze) i to nad nimi trzeba pracować, aby uzyskać trwałą poprawę.