Zaburzenia lękowe z napadami paniki są jednymi z najczęściej występujących zaburzeń lękowych, zaraz po zespole lęku uogólnionego oraz fobii społecznej. Mają charakter przewlekły, pogarszają jakość życia oraz funkcjonowanie chorej osoby. Napad lęku trwa kilka minut, zaczyna się nagle i szybko narasta. Charakteryzuje się odczuwaniem przez chorego intensywnej obawy i dyskomfortu.

Napadowi paniki towarzyszą też następujące objawy somatyczne:

odczucie bicia serca lub jego ciężaru,
przyspieszenie akcji serca,
drżenie lub dygotanie,
pocenie się,
uderzenia gorąca,
drętwienie,
suchość w jamie ustnej,
utrudnione oddychanie,
uczucie dławienia się,
nudności,
zaburzenia perystaltyki jelit,
bóle głowy, klatki piersiowej,
zawroty głowy, brak równowagi
poczucie nierealności,
poczucie zbliżającej się katastrofy.

Napad lęku o takim obrazie zdarza się stosunkowo często; występuje, przynajmniej jeden raz w życiu u ok. 9% osób w całej populacji. Może być sprowokowany substancjami psychoaktywnymi, niektórymi lekami czy nadużyciem kofeiny. Napady takie towarzyszą czasem chorobom serca, nadczynności tarczycy a także epilepsji. Zdarzają się też w zespole abstynencyjnym alkoholowym, mogą być częścią obrazu depresji. Po wykluczeniu tych schorzeń zostaje jednak grupa pacjentów, u których czynnika wyzwalającego nie daje się ustalić. Stawia się wtedy rozpoznanie zaburzenia lękowego z napadami lęku (zaburzenia panicznego).

Tego rodzaju zaburzenie jest częste, występuje u 1-2% populacji z nasileniem wymagającym leczenia. Kobiety chorują dwukrotnie częściej niż mężczyźni. Okresem typowym dla rozwiniętego obrazu choroby jest 25-44 r. ż., natomiast pierwszy atak paniki występuje najczęściej między 10 a 28 r. ż. Pomiędzy napadami paniki chory bynajmniej nie czuje się zdrowy. Oczekuje on z niepokojem nawrotu napadu albo też ma inne dolegliwości lękowe bądź somatyczne psychogennej natury. Typowy jest szczególnie ów „lęk przed lękiem”. Właśnie połączenie niespodziewanych, powtarzających się napadów paniki z owym „lękiem przed lękiem” jest tym, co wyróżnia owo zaburzenie spośród innych zaburzeń lękowych.

Według międzynarodowej klasyfikacji ICD-10, w celu rozpoznania zaburzenia lękowego z napadami paniki należy stwierdzić kilka ciężkich napadów paniki w okresie miesiąca w okolicznościach, w których brakuje obiektywnego zagrożenia. Napady pojawiają się bez związku ze znaną lub przewidywaną sytuacją. Aby postawić rozpoznanie zaburzenia panicznego, należy również wykluczyć podłoże somatyczne, inne choroby psychiczne czy też zażywanie substancji psychoaktywnych lub leków, które mogą wyzwalać napady. Zaburzenie lękowe z napadami lęku jest łączone z dysfunkcją w obrębie określonych neuroprzekaźników w ośrodkowym układzie nerwowym. Wśród czynników etiologicznych wymienia się także skłonności genetyczne, wpływ czynników meteorologicznych, stres, traumatyczne przeżycia, np. po ciężkiej chorobie, po porodzie, wypadku.

Napadom lęku bardzo często towarzyszą zmiany behawioralne związane z zachowaniami unikającymi.

Terapia poznawczo-behawioralna jest obecnie bardzo popularną metodą leczenia zaburzeń psychicznych, w tym między innymi napadów paniki. Obejmuje około 10-15 sesji. Na początku pacjent dowiaduje się co to jest terapia poznawcza, na czym ona polega, czym jest lęk i jakie są jego przyczyny, dlaczego występuje, jakie są jego objawy.

Terapeuta przedstawia też zależność między zachowaniem, myśleniem i emocjami. W kolejnym etapie terapii analizowany jest ostatni napad paniki oraz towarzyszących mu doznań somatycznych, emocji i ich błędnej interpretacji. Dzięki temu pacjent może dostrzec, że przyczyną lęku panicznego jest błędna ocena doznań. Omawiane są również czynniki, które wyzwalają napady. Są one indywidualne dla każdego pacjenta.

Najskuteczniejszym środkiem terapii jest strategia behawioralna, która pozwala choremu na stwierdzenie, że nie ma wystarczających dowodów potwierdzających jego obawy. Modyfikuje się tok myślenia pacjenta i schematy poznawcze, które związane są z lękiem.

Terapia poznawczo-behawioralna pomaga chorej osobie zrozumieć zniekształcone myśli i przekonania, które związane są z lękiem, oraz pozwala na ich modyfikację. Dzięki temu możliwe jest kontrola napadów paniki oraz zapobieganie nawrotom.

Na podstawie:

Anna Wojtas, Katarzyna Jakuszkowiak-Wojten, Terapia lęku panicznego w ujęciu poznawczo-behawioralnym